زایمان و مامایی

 

 

اغلب گاوها و تلیسه ها بتنهایی قادر به زایمان میباشند و امدادهای فردی بندرت مورد احتیاج میباشد. اغلب آسیبهای تحت زایمان از طریق مامایی شتابزده یا مامایی بدون دقت با کمبود بهداشت است. دو مورد اساسی در امر مامایی ” بهداشت ، صبر ” ضروری میباشد.

محل زایمان میبایست راحت و پاکیزه باشد و محل مساعد اتاقهای انفرادی پوشیده از کاه میباشد. بنابراین شستن محل و ضدعفونی کردن آن قبل از ورود گاوباردار به آن الزامی است.

زایمان را میتوان در سه بخش تقسیم کرد:

۱) فاز آماده سازی زایمان

حدود سه هفته قبل از فارغ شدن شروع میشود و علامت بارز آن متورم و حجیم شدن (دراثر ازدیاد گردش خون در این قسمتها) مهبل ، فرج و پستان میباشد.

۲) فاز باز شدن

بعداز فاز آماده سازی دردها و بی آرامی گاو شروع میشود که در طی ۶ تا ۱۶ساعت کیسه آبکی جنین دیده میشود.

۳) فاز فارغ شدن

این فاز با پاره شدنکیسه آبکی و خروج مایع کیسه و در نهایت خروج جنین همراه است.

بطور معمول ونرمال طول این فاز حدود ۸ ساعت میباشد و در خاتمه گاو آرام و بدون درد است و تمامبخشهای کیسه جنینی و زائده های زایمان (Secundinae) دفع گشته است. دوره نفاس (Puerperium) نیز دارای چندین مرحله است و در نهایت ترشح پروژسترون از جسم زردخاتمه یافته و دوره بعدی فحل میتواند آغاز گردد. در آخرین روزهای زایمان (فاز آماده سازی) پستان حجیم گشته، مهبل و فرج ترشحات آبکی و رباط لگن شل و نرممیباشد. با ترکدین کیسه جنینی (فاز بازشدن) دردهای زایمان آغاز میگردند وبتدریج کانال زایمان گشوده میگردد زمان این مرحله ۲ تا ۳ ساعت و در تلیسه ها تا ۴ساعت به درازا میکشد. اغلب خطاهای زایمان در این مرحله اتفاق می افتد و خدماتمامایی شتابزده و بی صبرانه سبب آسیبهای تحت زایمان میگردند.

فاز فارغ شدن به آهستگی پیش میرود و تعجیل در آن ضرورتی ندارد و همراه هر دردزایمان پیشرفت آن نیزقابل رویت است.

 

● زمان امداد های مامایی

معمولا حداقل دو ساعت بعدازترکیدن کیسه جنینی و رویت جنین (سم گوساله) و عدم وجود اختلال زایمان میتوانامدادهای مامایی را آغاز کرد و قبل از اینکه زنجیر کشش جنین وصل گردد میبایستموقعیت قرارگرفتن جنین را کنترل کرد.

قبل از کنترل موقعیت جنین رعایت تماماقدامات بهداشتی ضروری است و شخص کنترل کننده (دامپزشک) دست و بازوهای خود را بطوراساسی شسته و ضدعفونی میکند و درصورت امکان از دستکش نایلونی بهداشتی استفاده گردد (جهت پیشگیری فرد امدادگر از بروسلوز و زالمونلوز در صورت آلوده بودن گوساله).

● وضعیت استقرار جنین در رحم

اغلب گوساله ها با پاهای جلو و سر در میانآن از کانال زایمان خارج میشوند. برخی مواقع موقعیت قرارگرفتن گوساله چنان است کهابتدا پاهای پشتی از کانال زایمان خارج میشوند در موارد دیگر قرار گرفتن گوسالهاحضار دامپزشک ضروری است.

در صورت امکان میبایست موقعیت قرارگرفتن گوساله چنانتصحیح گردد که پشت گوساله (کمر) به سمت پشت گاو قرارگیرد و از کشش یک پای گوساله یافقط سر گوساله میبایست اجتناب ورزید. کشش هردو پای گوساله همزمان و یکنواخت و بدونضربه میباشد و همیشه هنگام دردزایمان انجام میگیرد.

● دلایل ناتوانی ایستادن گاو پس از زایمان

آسیب دیدن گاو هنگام امدادهای مامایی نادرست و شتابزده وخشن مانند فشردگی و پرس (له شدن) اعصاب موضعی زایمان، شکستگی استخوان، دررفتگی مفصلو پارگی ماهیچه

ـ Paresis et Paralysis puerperalis

ـ (Hypocalcémie, Hypermagnesemie, Hypophosphatémie)

تمام زائده های پس از زایمانی (Secundinae) میبایست حداکثر ۱۲ ساعت بعداز زایمان کلا از بدن خارج گردد در غیر اینصورت احضاردامپزشک لازم میباشد. ماندگار شدن این زائده ها میتوانند سبب التهابات آینده وناباروری گردند.

● نکات مهم جهت زایمان مساعد

۱) پرهیز از اقدامات امدادیزودرس

۲) احداث محل زایمان پاکیزه و بهداشتی

۳) برقراری آرامش در محل زایمان (ناآرامی ها سبب جلوگیری از درد زایمان (انقباضات دیواره رحم)، تاًخیر در زایمان،اختلال در دوره نفاس و تاًخیر در بازسازی رحم میگردند)

۴) لازم نبودن امدادمامایی وقتی زایمان در روال متعارف پیش میرود.

۵) لزوم امداد مامایی وقتی فقط یکپا رویت میگردد و تحت دردهای زایمان جنین پیش رانده نمیگردد.

۶) کشش جنین فقط درحالت خوابیده گاو و هنگام هر دردزایمان

۷) کشش جنین از طریق هر دو پا همزمان ویکنواخت و آرام

● مراقبتهای پس از زایمان

▪ مراقبتهای پس از زایمان در سهوهله زمانی تقسیم میگردند :

 

الف) مراقبتهای دوره نفاس (پس از زایمان) تاروز ۱۰ پس از زایمان

ب) مراقبتهای دوره نفاس تا روز ۳۰ پس از زایمان (دورهبازسازی رحم)

ث) مراقبتهای دوره نفاس تا حدود روز ۴۲ پس از زایمان (بروز دورهفحل مجدد)

 

در طی این دوره امکان روند بیماری زای رحم، تخمدان و مهبل کهباعث عدم باروری گاو میگردند وجود دارد که با تدابیر و مراقبتهای صحیح از روند آنجلوگیری میگردد.

 

● مراقبتهای باروری

یکی از دلایل اختلال در باروریمعاینه دیرموقع دامها (ابتدا پس از بروز علائم بیماری) پس از زایمان میباشد. تحتاقدامات دقیق و صحیح مدیریتی میتوان از بروز آن جلوگیری کرد.

در دامداریهایبزرگ تدوین یک برنامه مدیریتی جهت جمع آوری اهم اختلالات باروری لازم میباشد. اهمیتاین برنامه در پیشگیری اختلالات میباشد.

▪ نکات ذیل در این برنامه میبایست توجه گردند :

ـ تشکیل پرونده برای گاو شامل اطلاعات درباره روز تلقیح مصنوعی، روززایمان، توان شیردهی، فاصله زمانی بین دو باروری، بیماریهای تشخیص داده شده و خدماتدرمانی.

ـ معاینات کلینیکی مرتب و از قبل برنامه ریزی شده حداقل هر ۱۰ روز. در این معاینات روند فیزیولوژیکی دوره نفاس نظارت میگردد.

ـ معاینه کلینیکی وآزمایشگاهی تخمدان. تحت تست هورمون پروژسترون میتوان دوره فحل بعدی را تشخیص و زمانتلقیح مصنوعی بعدی را محاسبه کرد.

ـ معاینات کلینیکی و آزمایشگاهی باروری دارایاطلاعات ارزنده ای هستند. ۴۰ تا ۵۰ روز (از هفته هفتم) بعداز تلقیح مصنوعی توسطمعاینه رکتال باردار شدن دام معین میگردد. تست آزماشگاهی هورمون پروژسترون در روز ۲۰ تا ۲۲ بعداز تلقیح مصنوعی نشانگر احتمالی فحل خاموش خواهد شد. میزان بالایپروژسترون دلیل احتمالی بارداری است در عین حال این امر میتواند همچنین نشانگرتغییرات بیماری زای تخمدان باشد. میزان بسیار پایین پروژسترون نشانگر فحل خاموش است.

● فحل خاموش چیست ؟

▪ امداد در دوره نفاس (Puerperium)

▪ امدادرحم

در زایمان نرمال جهت تشخیص روند بازسازی رحم اولین کنترل ۱۰روز پس اززایمان انجام میگردد. زایمانهای سخت میبایست حداقل هر ۳ روز کنترل گردند. زخمهایهنگام زایمان سبب التهابات کانالهای زایمانی (التهاب لگن) میگردند که با درمان آنتیبیوتیک همراه هستند. شستشوی رحم جهت ضدعفونی کردن دیواره مخاطی رحم از اقدامات دیگرمیباشد که میتوان با محلولهای یددار ضدعفونی کرد.

● درمان پروستاگلاندین

تاثیر پروستاگلاندین انحلال جسم زرد (Luteolyse) تحت کاهش گیرنده های هورمون LH برروی جسم زرد و انقباضات دیواره رحم(Uterus contraction) میباشد. اگر جسم زردهنوز فعال است میتوان با استفاده از پروستاگلاندین انحلال آن را تعجیل کرد (حدود سههفته پس از زایمان).

در حال حاضر در التهاب دیواره مخاطی رحم نیز ازپروستاگلاندین استفاده میگردد. کاربرد آن هیچ مشکل (ماندگاری) ندارد و میتوان درشستشوی رحم با محلول یددار پروستاگلاندین نیز به محلول افزود.

● درمان عمومی حمایتی

بعنوان درمان حمایتی در اختلالات دوره نفاس از داروهای تزریقی (وریدی) کلسیم نیز استفاده میگردد.

عمل آنها در حمایت دوباره سازی رحم، انسدادرگهای خونی در قبال نفوذ باکتریها، تحریک مکانیزم سیستم ایمنی ویژه و غیرویژه،تحریک متابولیسم و یا امداد در اجرای توازن متابولیسمی (کاربرد محلول داروی فسفر – ویتامین ب ۱۲ هم تاثیرات مشابه دارد)

سیستم ایمنی ویژه و غیرویژه یا اکتسابی (Specific immunity & nonspecific immunity) چیست ؟

در دامهای باشیردهی بالا پیشنهاد میگردد که آزمایش وجود استون در اوره و شیر مجددا انجام گرددتا ناتوازنی های متابولیکی در اسرع وقت مداوا گردد.

کلمات کلیدی : گاو – گاو شیری – زایمان –  زایمان گاو – مراحل زایمان – امداد مامایی برای گاو – وضعیت استقرار جنین – دلایل ناتوانی گاو – فحل خاموش ؟ – مراقبتهای بارداری – مراقبتهای بعد از زایمان