عوامل موثر بر افزایش بار میکروبی شیر
الف : ابتلا دام به بیماری های عفونی نظیر سل ؛تب مالت و… همچنین اورام پستان که بیشترین تاثیر را از نظر افزایش بار میکروبی در شیر خام دارد .
ب : عدم شستشوی پستان قبل از شیردوشی : یکی از عوامل مهم در بالا رفتن بار میکروبی شیر خصوصا در دامداریهای سنتی نشستن پستان دام قبل از شیردوشی می باشد . زدودن و تمیز کردن موهای پشت و اطراف پستان دام و شستشوی پستان با اب ولرم ( جهت تمیز کردن و زدودن کثافات و مدفوع دام ) وپاک کردن ان با حوله تمیز خشک می تواند تا اندازه زیادی مانع نفوذ باکتریها به شیر شود.
نکته قابل توجه اینکه ۱ گرم از مدفوع دام می تواند تا ۴۰ میلیارد باکتری وارد شیر نماید.
🔴 نحوه دوشش دام
الف : دستی
در طی دوشش دام ( خصوصا با روش سنتی ) تمیز نبودن دست شیردوش حائز اهمیت بوده و می تواند ناقل میکروبهای بیماریزا و غیر بیماریزا به شیر خام باشد . طبق بررسی های انجام شده از طریق دست شیر دوش تا ۴۵ میلیون باکتری می تواند به شیر وارد شود.
ب:ماشین شیر دوشی
کم یا زیاد بودن سرعت مکش دستگاه می تواند باعث ایجاد ورم پستان در دام شود . توجه به این نکته لازم است که پس از هر دوشش گاو و قبل از اتصال مکنده ها به گاو دیگر، مکنده (خرچنگی) باید با اب ولرم فاقد مواد ضدعفونی کننده شستشو یابد. با توجه به این نکته که تعداد باکتریها در ابتدای شیردوشی زیاد می باشد عمل جهش یا رگ گیری در ابتدای شیردوشی حتما باید در هر دو روش صورت گیرد .
🔴 ادوات شیردوشی
الف :ظروف شیر ( بیدون دبه ) باید کاملا تمیز باشد . ظروف شیردوشی تمیز شده معمولی تا ۸۰۰۰۰۰ باکتری به شیر اضافه می نماید .
ب : ماشین شیردوشی، مسیرها، خرچنگی ها ، جار شیردوشی و شیرسردکن کاملا با مواد ضدعفونی کننده و سپس با اب شستشو داده شود . باید توجه نمود بقایای مواد ضدعفونی کننده در مسیرها؛ جار وشیرسردکن باقی نماند زیرا باعث پایین اوردن کیفیت شیر و عدم استفاده در تولید ماست پنیر وسایرمحصولات تخمیری می شود.
🔴 صاف کردن شیر
استفاده از تنظیف یا صافی بر روی بیدون ها، ظروف دبه وشیرسردکن ها تا اندازه زیادی باعث جلوگیری از نفوذ عواملی نظیرگردوخاک کاه وکلش وحشرات به داخل شیر می شود.
۱ لیترهوای طویله تا ۷۰ میلیون ۱ گرم گردوخاک تا ۷۸ میلیون ۱ گرم کاه تا۱۰ میلیون و ۱ مگس افتاده در شیرتا ۲ میلیون باکتری به شیر خام اضافه می نماید.
🔴 سردکردن شیر
باتوجه به بالابودن دمای شیر پس ازدوشش ( ۳۷ درجه ) و امکان رشد میکروبها ؛لازم است هر چه سریعتر این دما تا حد قابل قبول )کمتر از ۸ درجه(کاهش یابد. در صورت کاهش سریع دمای شیر در فاصله۳۰ دقیقه پس از دوشش شمارش کلی میکروب های شیرخام در دامداریها کاهش می یابد . لازم به ذکر است که دمای شیر در اثنای سرد کردن نباید به زیر صفر درجه برسد زیرا این عمل سبب دو فاز شدن شیر وکاهش کیفیت ان می شود . تاخیر در سرد کردن شیر وعدم شستشوی مناسب شیر سردکن ها وپلیت کولر باعث بالا رفتن بار میکروبی شیر میشود . نگهداری شیر سرد شده به مدت زیاد و سپس ارسال ان به کارخانجات ( حداکثر ۲۴ ساعت ) سبب رشد میکروبهای سرما دوست در شیر می شوند واین باکتریها خصوصا پسودوموناسها باعث ترشح انزیمهای پروتئولیتیک ولیپولیتیک مقاوم به حرارت در شیر شده که قادر است باعث فساد محصولات پاستوریزه واستریلیزه شود .
🔴 تانکرهای حمل شیر
با توجه به بررسی های انجام شده تانکرهای حمل شیر نقش بسزایی را در بالا بردن بار میکروبی شیر بر عهده دارند .شستشو تانکرها با مواد ضدعفونی کننده ( مایع صابون سود ) پس از هر بار تخلیه شیر وسپس آب کشی مطلوب ضروری به نظر می رسد لازم به ذکر است که در فصل تابستان در صورت شستشوی ناقص علاوه بر بالا رفتن بار میکروبی با توجه به روزنه های موجود در سطح داخلی تانکرها امکان تخم ریزی مگسها وجود دارد و این مگسها پس از مدتی به صورت کرمهای ( لارو ) سفید رنگ در سطح رویی شیر قابل مشاهده می باشند که در صورت نگهداری لاروها در شرائط مناسب مگسهای جوان دیده می شوند همچنین لازم است جنس تانکرها از استیل دو جداره باشد.
🔴 آب مورد استفاده در دامداری
ابی که جهت شستشوی ظروف و لوازم مختلف مورد استفاده قرار می گیرد باید ویژگی های اب اشامیدنی را داشته باشد. در صورت الوده بودن باعث بالا رفتن بار میکروبی شیر می شود میکروبهای ابهای الوده غالبا باعث غلیظ و چسبناک شدن شیر می شوند از جمله باکتری های منتقله از آب آشامیدنی میتوان به پسودوموناسها , سالمونلا , شیگلا و … اشاره کرد .