در پرورش گاو رابطه هاي اساسي و مهم بين قدرت بهره دهي و خصوصيات برجسته نژادي دام و آنچه كه از حيوان به عنوان درآمد ( توليد شير و نتاج ) حاصل مي گردد ، وجود دارد . به اين معني كه ارزش هر گاو بستگي به درآمد و سودي دارد كه از او حاصل مي شود . در اين رابطه ، هيچ عاملي به اندازه شيردوشي صحيح واجد اهميت نيست . بنابراين جهت حصول حداكثر استفاده از توان توليدي دام در هر دامداري كوچك روستايي يا نيمه صنعتي و يا صنعتي بايد عمل شيردوشي را از هر كاري مهمتر دانست ، زيرا ماحصل فعاليت و زحمات شبانه روزي هر واحد گاوداري ، شير توليدي به دست آمده مي باشد.
شرايط سالن شير دوشي:
ساختمان شير دوشي شامل: سالن شيردوشي، اتاق نگهداري شير، محوطه انتظار گاوها براي ورود به سالن، اتاق نگهداري
ابزار و تجهيزات شيردوشي، حمام و اتاق كارگران مي باشد. توجه داشته باشيد كه در كليه قسمتهاي عنوان شده مسائل زير
رعايت گردد :
۱- سالن شيردوشي همواره بايد تميز بوده و ظاهري مطلوب داشته باشد .
۲- سالن شيردوشي بايد تجهيزات لازم براي تهويه مناسب ، گرمايش و يا سرمايش را داشته باشد.
۳- لبه ها و گوشه هاي سيماني بايد داراي خميدگي باشند تا حيوان آسيب نبيند.
۴- سطح دروني ديوارها و سقف بايد رنگ روشن داشته، قابل شستشو بوده و نسبت به ايجاد لكه مقاوم باشد.
۵- در شيردوشي بايد آب گرم كافي براي شستن گاوها و سالنها در دسترس باشد.
۶- سالن بايد نور كافي داشته باشد.
۷- درهاي ورود و خروج بايد استحكام كافي داشته باشند و پهناي آنها متناسب با گاوهايي باشد كه از آن عبور مي كنند.
۸- اتاق شير بايد براحتي قابل دستيابي باشد، به آساني تميز شود ، تهويه مناسب داشته و از امكانات سرمايش و گرمايش لازم برخوردار باشد.
۹- تمام قسمتهاي شيردوشي بويژه اتاق شير بايد به ترتيبي باشد كه تا حد امكان از ورود مگس و ساير حشرات به آنها جلوگيري شود.
۱۰- كف محوطه انتظار نبايد لغزنده باشد .
شيردوشي صحيح
نكات مهم در اين زمينه به شرح زير هستند :
.عمل شيردوشي را بايد در وقت معين و به طور منظم و در تحت بهترين شرايط انجام داد تا بالاترين مقدار شير را بدست آورد.
.دست شيردوش مي تواند باكتري را از يك گاو به گاو ديگر انتقال دهد بنابراين ضدعفوني و شست و شوي مرتب دستها با آب و صابون در خلال شيردوشي الزامي است.
. لباس كاركنان شيردوشي همواره بايد تميز و پاكيزه باشد.
. كوتاه كردن موهاي بلند روي شكم ، پستانها و قسمت عقب حيوان براي تميز نگهداشتن سيستم پستاني و شير الزامي است .
. گاوها را بايد طوري دوشيد كه خطر آلودگي و ابتلا آنها به بيماري ورم پستان ، به حداقل ممكن تقليل يابد.
. انتقال گاوها به جايگاه شيردوشي بايد به نرمي و آرامي باشد، اگر گاوها وحشت زده و ترسانده شوند فرآيند نزول شير در مجاري شيري دچار اختلال ميشود. بنابراين بايد از رفتار خشن با گاوها پرهيز نمود.
مراحل شيردوشي:
۱ – ضدعفوني و شستن پستان :
ضدعفوني وشستن پستان به دو هدف انجام مي شود:
الف) از بين بردن كثافات
ب) تحريك پستان براي آزاد سازي شير
۲-خشك كردن :
استفاده از حوله هاي كاغذي يكبار مصرف توصيه مي شود.
۳-بازديد شير قبل از دوشش:
الف) تشخيص گاوهاي مبتلا به ورم پستان (در صورت مشاهده دلمه يا تغيير رنگ شير به تكنسين خبر دهيد)
ب)خارج كردن باكتريهاي نوك پستان
ج)تحريك پستان و آماده سازي براي دوشش
۴ -اتصال واحد شيردوشي به پستان (خرچنگي) :
نوك پستانها قبل از اتصال به دستگاه بايد خشك و تميز باشند.
لوله شير حد فاصل بين خرچنگي و كاسه پستانك مي بايست به حالت خميده نگاهداشته شود تا از ورود هوا به داخل سيستم جلوگيري بعمل آيد. كلاهكها بايد بدقت روي پستان قرار گيرد.
تذكر مهم: حداكثر ۱ دقيقه بعد از شستن پستان خرچنگي بايد وصل شود. (در غير اين صورت به دليل كم شدن هورمون آزاد كننده شير، شير كمتري خارج خواهد شد .)
۵-بازديد خرچنگي ها:
الف) كاسه سرخرچنگي ها نبايد قسمت انتهايي سرپستان را به داخل فرو برد.
ب)دوشش بايد با سرعت و بدون وقفه انجام پذيرد.
۶-بمدت چند ثانيه خرچنگي به پايين كشيده شده وپستانها ماساژ داده مي شوند تا تمام شير پستان دوشيده شود.(استريپ كردن ماشيني).اگر اين زمان بيش از ۲۰ ثانيه باشد بافت پستان آسيب مي بيند.
۷-جدا كردن خرچنگي از پستان:
براي جدا كردن دستگاه شيردوشي ،سوپاپ خرچنگي را بطرف بيرون بكشيد. در اين حالت هوا داخل فضاي بين پستانك و كاسه پستانك وارد شده
و در نتيجه خلاء از ميان رفته و خرچنگي از پستان جدا مي شود بايد توجه داشت كه پستان كامل دوشيده شود (با نگاه كردن به جريان شير
در لوله هاي انتقال شير و كوچك و شل شدن پستان) زمان شيردوشي نبايد زياد طولاني شود زيرا به بافت ظريف پستان آسيب رسانده و موجب ورم پستان مي شود .
۸-ضدعفوني پستان:
ضدعفوني با ماده مناسب بايد انجام شود به دليل باز بودن مجراي پستان در حدود نيم ساعت بعد از شيردوشي، خطر آلودگي پستان و ورود عوامل
عفوني از طريق اين اسفنگتر هاي باز به پستان زياد است. اين خطر ،باغوطه ور كردن پستانك ها به داخل مواد ضدعفوني كننده كاهش مي يابد.
۹-به منظور شناخت گاوهاي خود و اعمال مديريت صحيح ، شير هر گاو را وزن نمائيد.
۱۰-شتشوي دستگاه و سالن شيردوشي:
پس از هر شيردوشي لوله ها و دستگاههاي شيردوشي را شستشو ميكنند بايستي كف و ديواره هاي سالن شيردوشي و كليه ظروف را شستشو و ضد عفوني كرد .
۱۱-تغذيه دام خارج از شيردوشي:
از آنجائيكه پس از شير دوشي سرپستانكها و اسفنكتر وماهيچه هاي آن دراثر ترشح هورمون اكسي توسين ودوشش شير شل ومجراي پستان باز است پس از خاتمه شيردوشي نبايستي اجازه داده شود كه گاو بخوابد زيرا در اثر تماس با كف اصطبل وكود سبب نفوذ عوامل عفوني بداخل مجرا وآلوده شدن پستان ميشود . براي جلوگيري از خوابيدن گاو ها را با مواد غذائي سيلو شده با كنسانتره پروتئين دار با يونجه ويامواديكه مورد علاقه گاو باشد تغذيه ميكنند تا مدت يكساعت گاو سرپا باشد .
ترتيب دوشش گاوها بمنظور پيشگيري از ورم پستان:
🔵 تليسه هايي كه هيچگاه ورم پستان نداشته اند.
🔵 گاوهاي مسن تر كه هيچگاه ورم پستان نداشته اند.
🔵 گاوهايي كه ورم پستان داشته و درمان شده اند.
🔵 گاوهاي داراي ورم پستان.
