تب شیر در گاو

 

تب شیر یک بیماری متابولیکی است که قبل از زایمان یا به هنگام زایمان اتفاق می افتد، و با کاهش سریع غلظت کلسیم پلاسما مشخص می شود که به دلیل از دست رفتن نسبتا سریع کلسیم پلاسما برای تشکیل آغوز ایجاد می شود.

برای مثال گاوی که ۱۰ لیتر آغوز تولید می کند، در حدود ۲۳ گرم کلسیم را در یک دوشش از دست می دهد.این مقدار، ۹ برابر میزانی است که در مخزن پلاسمایی گاو وجود دارد. کلسیمی که از مخزن پلاسمایی خارج شده است، بایستی با افزایش جذب روده ای یا آزاد سازی کلسیم استخوانی یا هر دو جایگزین شود.

در طول دوره خشکی، احتیاجات کلسیم گاو حداقل می باشد و شامل مصرف کلسیم توسط جنین و کلسیم اندوژنوسی در مدفوع است، که حدود ۱۰ ۱۰ گرم در روز می باشد، لذا مکانیسم لازم برای جایگزین کردن کلسیم پلاسما غیر فعال است. لیکن، هنگام زایمان، گاو باید بیش از ۳۰ گرم کلسیم را در روز به مخزن کلسیم وارد کند.

در نتیجه بیشتر گاوها متعاقب نیاز ناگهانی به کلسیم در هنگام زایمان، در روز اول بعد از زایمان تا زمانی که روده و استخوان به تقاضای کلسیم مورد نیاز برای شیردهی عادت کند، علایمی از هیپوکلسیمی را نشان می دهند.

در بعضی از گاوها، مصرف کلسیم برای شیردهی موجب می شود که غلظت خارج سلولی و پلاسمایی کلسیم به حدی تنزل یابد که وظیفه عصبی عضلانی آن مختل شده و موجب بروز علایم کلینیکی تب شیر شود.

تا هنگام عادت کردن گاوها به مکانیسم انتقال روده ای و استخوانی از کلسیم، از تزریق وریدی کلسیم (۸ تا ۱۰ گرم) استفاده می شود و اگر درمان صورت نگیرد، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد گاوها می میرند.

● عوامل زمینه ساز برای ابتلا به تب شیر :

▪ نژاد: بعضی نژادها مانند نژاد جرسی، سفید و قرمز سوئدی و جزیره کانال مانش به تب شیر حساس ترند.

▪ سن: با افزایش سن گاو، وقوع تب شیر نیز افزایش می یابد.

▪ جیره: امروزه مشخص شده است که دست کاری و تغییر میزان کلسیم و فسفر جیره بر وقوع تب شیر موثر است.

▪ علائم تب شیر :

واژه تب شیر اصطلاح صحیحی نیست زیرا در این بیماری، درجه حرارت بدن طبیعی بوده، و گاهی کمتر از حد طبیعی هم می باشد.

عمده ترین علائم تب شیر شامل کاهش اشتها، کاهش فعالیت دستگاه گوارش، بی اعتنایی به محیط، حساسیت بیش از حد، تیره گی و فرورفتگی بیش از حد چشم ها و ضعف دست و پا می باشد.

با پیشرفت بیماری، گاو قادر به ایستادن نبوده و روی جناغ سینه اش دراز می کشد، ستون فقرات گاو به شکل S در می آید و سرش را روی پهلویش قرار می دهد.

یکی از علایم دیگر، سردی بیش از حد نوک گوش های گاو است که به ویژه برای اشتباه نگرفتن بیماری تب شیر با کتوز می تواند مفید باشد.

از دیگر علایم آن عدم دفع ادرار و مدفوع است.

لازم به ذکر است که در صورت عدم معالجه درصد بالایی از گاوها تلف می شوند. گاوی که از تب شیر رنج می برد در حالت گرفتگی عضلانی دراز کشیده، ماهیچه هایش تحلیل رفته و موجب ناتوانی او از برخاستن می شود و سرانجام رباط ها و تاندون ها قطع شده و در بعضی موارد شکستگی استخوان گزارش می شود که معمولا ناشی از کوشش حیوان برای برخاستن است.

● درمان تب شیر :

۱) تزریق وریدی محلول های کلسیم نظیر بروگلوکونات ۲۳ درصد کلسیم که برای هر گاو تزریق ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلی لیتر رایج است.

تزریق وریدی ترجیح داده می شود چون واکنش سریع تر می باشد. در صورتی که گاو هنوز بر روی پاهای خود ایستاده و نگرانی از ایست قلبی وجود داشته باشد می توان از تزریق زیر جلدی هم استفاده کرد.

بهترین توصیه این است که نیمی از محلول به صورت تزریق وریدی و بقیه محلول به شکل زیر جلدی استفاده شود. به علاوه، در حدود ۲۵ درصد گاوهایی که بهبود می یابند دوباره مبتلا می شوند و نیاز به درمان دوباره دارند. همچنین گاوهایی که بهبود یافتند تولید کمتری دارند و به بیماری متابولیکی و عفونی حساس ترند

۲) دست کاری جیره و درمان هورمونی که همیشه قابل دسترس نیست.

۳) تجویز دهانی مقادیر بالای نمک های کلسیمی نظیر کلرید کلسیم.

 

پیشگیری از تب شیر :

در بین روشهای مختلفی که برای کنترل تب شیر استفاده می شود، بیشترین پیشرفت و بهبود با برنامه های مدیریت جیره غذایی حاصل شده است. حتی اخیرا تلاش هایی بر روی دستکاری سطوح کلسیم جیره برای کنترل تب شیر متمرکز شده است، لیکن نتایج حاصل از آن به جز در مورد جیره هایی با تراکم بسیار پایین کلسیم متفاوت بوده است(۱۰ ۸ گرم در روز).

جهت کاهش وقوع تب شیر، جیره گاو خشک بایستی روزانه ۶۰ تا ۸۰ گرم کلسیم و ۳۰ تا ۳۵ گرم فسفر برای گاوهای نژاد بزرگ تامین کند. گاوهای نژاد کوچک باید ۸۰ درصد این مقادیر را دریافت کنند.

اگر طی دوره خشک مصرف کلسیم و فسفر در این محدوده حفظ شود، گاو با سهولت بیشتری می تواند در شروع مرحله شیردهی کلسیم از دست رفته برای تولید شیر را جبران نماید. مصرف زیاد کلسیم هنگامی اتفاق می افتد که یونجه علوفه اصلی در دوره خشک باشد.

یونجه دارای ۱۱ گرم کلسیم در هر کیلوگرم ماده خشک است. جهت تثبیت مصرف کلسیم در حد مطلوب در جیره گاو خشک، یونجه بایستی به ۵ تا ۷ کیلوگرم در روز محدود شود. امکان تغذیه این مقدار یونجه مشروط به تغذیه منبع فسفری است که فاقد کلسیم باشد( نظیر منو سدیم فسفات یا منو آمونیوم فسفات).

منابع مواد معدنی تجاری را جز به هنگام اطمینان از وجود نسبت صحیح کلسیم فسفر نباید مورد استفاده قرار داد. سیلوی ذرت دارای مقادیر همسانی از کلسیم و فسفر است. تغذیه سیلوی ذرت ممکن است که موجب کمبود کلسیم و فسفر شود، لذا بایستی با منابع کلسیم و فسفر تکمیل شود. جایگزین کردن گراس به جای یونجه نیز مصرف کلسیم را کاهش می دهد.

تغذیه گاوها با یک جیره ویژه دارای کمبود کلسیم(کمتر از ۱۱ گرم) به مدت ۴ تا ۸ روز پیش از زایمان، می تواند تب شیر را از ۵۰ تا ۷۰ درصد در گاوهای حساس به این عارضه کاهش دهد. در این صورت پیش بینی دقیق زایمان ضروری است زیرا تغذیه جیره های دارای کلسیم کم، ذخایر کلسیم را تهی خواهد ساخت. تغذیه جیره کم کلسیم پیش از زایمان، سیتم هورمونی مربوط به کلسیم را در گاو تحریک می کند.

منبع: ناهنجاریهای متابولیکی در گاو / دکتر غلامرضا قربانی

کلمات کلیدی : گاو شیری – تب شیر – عوامل زمینه ساز برای ابتلا ب تب شیر – علائم تب شیر – پیشگیری از تب شیر – درمان تب شیر – مدیریت دام – مدیریت دامداری – مدیریت گاوداری