مزایای تلقیح مصنوعی:
با تلقیح مصنوعی می توان با انتخاب بهترین گاوهای نر با خصوصیات ژنتیکی عالی، ترکیب ژنتیکی گله رابهتر و مطلوب تر ساخت. با این روش دامداران دسترسی به ژن های با کیفیت مطلوب با استفاده از منی گاوهای نر مرغوب با کمترین هزینه خواهند داشت. اسپرم منجمد شده را می توان به هر نقطه جهان منتقل کرد.
با استفاده از تلقیح مصنوعی می توان از انتقال تعدادی بیماری جلوگیری کرد به خاطر کنترل زیاد روی سلامت گاوهای نری که از آنها اسپرم می گیرند و فرایند جمع آوری و نگهداری ، انتقال این بیماری ها به حداقل می رسد.
استفاده از تلقیح مصنوعی مقرون به صرفه است. قیمت یک دوز اسپرم حدود ۱۵ دلار است که در مقایسه با هزینه خرید یک گاو نر و پرورش و نگهداری آن به صرفه می باشد و همچنین احتمال عقیم بودن گاو نر و ازبین رفتن حیوان به علت بیماری یا حادثه وجود دارد.
اگر چه تفاوت های بین نژاد های مختلف وجود دارد. تعدادی از گاوهای نر تهاجمی و خطر ناک می باشند و این یکی از دلایلی بود که به فکر تلقیح مصنوعی افتادند.
در زمان تلقیح مصنوعی ، زمان تلقیح ثبت می شود و می توان ثبت دقیقی از زمان باروری داشت و با دانستن طول آبستنی ، زمان زایمان را پیش بینی کنیم و همینطور تاریخ دقیقی را برای خشک کردن گاوها داشته باشیم.
فصل زایمان را می توان محدود کرد و همینطور سهولت بیشتری در پرورش گوساله ها داشته باشیم.
اسپرم گاوهای نر را می توان برای زمان طولانی حتی بعد از مرگ گاو نر نگهداری کرد.
معایب تلقیح مصنوعی در مقایسه با جفت گیری طبیعی:
· ۱ – باید افرادی جهت انجام تلقیح مصنوعی دوره ببینند و مهارت و تجربه لازم را کسب کنند.
· ۲ – باید افرادی جهت تشخیص فحلی و فحل یابی استخدام شوند.
رقیق سازی منی گرفته شده از گاو نر:
منی گرفته شده از گاو نر با یک رقیق کننده مناسب رقیق می شود. رقیق سازی تا ۵۰ برابر حجم منی جمع آوری شده معمول است. رقیق کننده همچنین نقش تغذیه و محافظت اسپرم را به عهده دارد یک رقیق کننده مناسب می تواند شامل موارد زیر باشد.
۱- شیر یا زرده تخم مرغ که اسپرم را بر علیه شوک سرما (سرد کردن اولیه زیر درجه حرارت بدن) محافظت می کند.
۲- گلیسرول که می تواند از تشکیل کریستال یخ در طی منجمد کردن اسپرم جلوگیری کند و مقاومت اسپرم را در زمان منجمد کردن افزایش می دهد.
۳- یک بافر معمولاً سیترات تا از تغییرات PH جلوگیری کنیم برای مثال از تغییر PH به علت تولید اسید لاکتیک در طول متابولیسم اسپرم.
۴- گلوکز و یا قندهای دیگر تا یک منبع انرژی برای اسپرماتوزا تهیه کند.
۵- آنتی بیوتیک برای کشتن پاتوژن ها. آنتی بیوتیکی که بیشتر استفاده می شود ترکیب پنی سیلین و استرپتومایسین می باشد که خصوصاً مؤثر برای جلوگیری از بیماری ویبریوز می باشد.
منی را در لوله های پلاستیکی قرار می دهند و سپس در نیتروژن مایع ۱۹۶- درجه سانتی گراد قرار می دهند. هر دوز اسپرم حاوی حدود ۲۰ میلیون اسپرماتوزا است. در هر بار منی گرفته شده از یک گاو نر حدود ۵ تا ۱۰ بیلیون اسپرماتوزا وجود دارد که می توان با استفاده از یک رقیق کننده مناسب در تلقیح ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ گاو استفاده کرد. میزان رقیق سازی به کیفیت منی گرفته شده از گاو نر و درصد زنده بودن و حرکت اسپرم بستگی دارد.
ذوب کردن اسپرم :
توصیه می شود برای ذوب کردن اسپرم حداقل ۳۰ ثانیه لوله محتوی اسپرم در آب ۳۵ درجه سانتیگراد قرار گیرد. تلقیح گاوهای ماده باید هر چه سریعتر بعد از ذوب کردن اسپرم صورت گیرد. بعد از ذوب کردن اسپرم باید لوله محتوی اسپرم با حوله کاغذی خشک شود و قبل از قرار دادن لوله محتوی اسپرم در تفنگ تلقیح ، تفنگ را با حوله کاغذی خشک کنید تا اسپرم را از شوک سرما محافظت کنید و سپس لوله محتوی اسپرم را در تفنگ تلقیح قرار دهید.
روش تلقیح مصنوعی :
روش رکتوواژینال معمولاً در تلقیح مصنوعی گاو استفاده می شود. صرفنظر از اینکه مامور تلقیح چپ دست یا راست دست است توصیه می شود از دست چپ برای توشه رکتال و دست راست برای هدایت تفنگ تلقیح استفاده شود. زیرا شکمبه گاودر سمت چپ محوطه بطنی قرار دارد و توشه رکتال و لمس رحم از طریق رکتال با دست چپ راحت تر است. برای درک بهتر، این روش را به صورت قدم به قدم شرح می دهیم.
قدم ۱ : گاوی که می خواهید تلقیح کنید ابتدا مقید کنید. چند نکته را قبل از مقید سازی در ذهن داشته باشید اول اینکه محلی را برای تلقیح مصنوعی در نظر بگیرید که سقف یا پناهگاهی داشته باشد که از شرایط آب و هوایی بد در امان باشید. دوم اینکه محل تلقیح مصنوعی باید ایمن باشد تا از آسیب احتمالی به گاو و مامور تلقیح پیشگیری شود. قبل از انجام تلقیح بهتر است با گفتن چند کلمه یا ضربه زدن به آرامی با دست روی کپل گاو، گاو را از حضورتان آگاه سازید تا نترسد.
قدم ۲: با دست راست دم را بالا بیاورید و دست چپ را که دستکش مامایی پوشیده را آغشته به روغن کرده و به آرامی با ماساژ مقعد وارد رکتوم گاو می کنیم. دست تا مچ باید وارد رکتوم شود.
قدم ۳: به آرامی لب های فرج را با یک حوله کاغذی تمیز کنید و کود و آلودگی را بردارید. مراقب باشید که در تمیز کردن لب های فرج کود و آلودگی ها را به واژن وارد نکنید. دست چپ را که در راست روده قرار دارد مشت کرده و به آرامی به سمت پایین روی سقف واژن فشار دهید. این عمل سبب می شود تا لب های فرج باز شود و در نتیجه می توان سر تفنگ تلقیح را چندین سانتیمتر به داخل واژن وارد کرد بدون اینکه با دیواره های واژن تماس یابد.
قدم ۴: تفنگ تلقیح را با یک زاویه ۳۰ درجه به سمت بالا وارد کنید تا از وارد شدن به سوراخ میز راه و مثانه که در کف واژن واقع شده جلوگیری شود. بعد از حدود ۸ تا ۱۰ سانتیمتروارد کردن در واژن ، عقب تفنگ را بالا بیاورید تا سطحی که بتوانید آن را به سمت جلو هل دهید.
یک مامور تلقیح موفق باید همیشه بداند سرتفنگ کجا قرار گرفته است. دیوار های واژن از لایه نازک بافت پیوندی و عضله تشکیل شده است. تفنگ تلقیح در واژن را می توان به آسانی با دست چپ که در رکتوم قرار دارد لمس کرد (تصویر ۱)
تصویر ۱
زمانیکه تفنگ به داخل واژن گاو وارد می کنید دست چپ را که در رکتوم گاو می باشد در تماس با سرتفنگ تلقیح حفظ کنید. حضور مدفوع در رکتوم گاو اغلب ملامسه سرویکس و سرتفنگ را دشوار می سازد. به هر حال خارج کردن تمام مدفوع از رکتوم اغلب ضروری نیست و برای خارج کردن مدفوع می توانید انگشتان دست را در رکتوم به سمت جلو باز کرده و روی کف رکتوم قرار دهید. و با این کار مدفوع از روی دست و بازو عبور کرده و خارج می شود. (تصویر ۲).
تصویر ۲
زمانیکه دست در رکتوم است مامور تلقیح ممکن است متوجه انقباضات رکتوم یا حلقه هایی در رکتوم شود که تلاش می کنند تا دست مامور تلقیح را به عقب برانند. برای اینکه این انقباضات مزاحمت ایجاد نکنند دو انگشت در مرکز حلقه قرار داده و به سمت جلو و عقب ماساژ دهید. حلقه های انقباضی نهایتاً شل و ریلکس خواهد شد و مامور تلقیح می تواند به کار خود ادامه دهد.(تصویر ۳)
تصویر ۳
دستگاه تناسلی گاو آزادی حرکت زیادی دارد و به راحتی قابل جابجایی است. بعضی از گاو ها نسبت به لمس رکتال دستگاه تناسلی حساسند و انقباضات قوی شکمی و یا رکتال از خود نشان می دهند و این ممکن است دستگاه تناسلی گاو را به سمت عقب به داخل محوطه لگنی هل دهد و در نتیجه این هل دادن دستگاه تناسلی به عقب ، تعدادی چین در واژن ایجاد می شود در این مواردسرتفنگ تلقیح در این چین ها قرار می گیرد. پس باید وقتی سرویکس را لمس کردید سرویکس را گرفته و به سمت جلو بکشید انجام این عمل سبب می شود تا واژن مانند لوله صافی شود و تفنگ تلقیح به راحتی تا سرویکس از طریق واژن عبور کند (تصویر ۴)
تصویر ۴
سرویکس از بافت پیوندی متراکم و عضله تشکیل شده است و در لمس از طریق رکتال بافت سفتی دارد و به راحتی می توان آن را از بقیه بافتهای قابل لمس تفکیک کرده و از نظر سایز و قوام به گردن بوقلمون شبیه است. سایزسرویکس بسته به سن حیوان و فاصله با زایمان تغییر خواهد کرد. سرویکس معمولاً ۳ یا ۴ چین یا حلقه دارد و در بیشتر گاوها روی کف محوطه لگنی نزدیک انتهای قدامی لگن قرار گرفته است. در گاوهای پیرتر ممکن است قسمتی از سرویکس روی استخوان لگن و یا در محوطه شکمی قرار گیرد. (تصویر ۵)
تصویر ۵
قدم ۵: در این مرحله سرتفنگ تلقیح در تماس با سطح خارجی سرویکس می باشد مامور تلقیح به آرامی سرویکس را روی سرتفنگ می کشد. سرویکس روی تفنگ تلقیح کشیده می شود و باید توجه داشته باشید که هرگز تفنگ را به داخل سرویکس به سمت جلو هل یا فشار ندهید. نکته کلیدی در این مرحله مدیریت فرایند تلقیح مصنوعی می باشد با دانستن این نکته که چگونه سرویکس را روی تفنگ بکشیم و انجام این عمل با دستی است که در رکتوم قرار دارد نه با دستی که تفنگ تلقیح را نگاه داشته است.
زمانی که تفنگ تلقیح به سرویکس برخورد کرد مامور تلقیح متوجه می شود که سر تفنگ در جلوی منفذ سرویکس قرار دارد. در این زمان باید مامور تلقیح سرویکس را به طریقی بگیرد که انگشت شصت در بالا و بقیه انگشتان در زیر سرویکس قرار گیرند
این عمل سبب می شود تا نواحی اطراف دهانه خارجی سرویکس بسته شده و سر تفنگ تلقیح در این نواحی قرار نگیرد. همچنان خیلی اهمیت دارد تا بدانیم سرتفنگ تلقیح کجا قرار گرفته است. در این لحظه سر تفنگ در تماس با کف دست و انگشتان سوم و چهارم دست در رکتوم قرار می گیرد. با استفاده از کف دست و این دو انگشت می توان سر تفنگ را به منفذ سرویکس هدایت کرد. تا سرتفنگ با دومین چین سرویکس تماس یابد.( تصویر۶ )
( تصویر ۶ )
قدم ۶ : چون سرویکس از بافت پیوندی متراکم تشکیل شده است بنابراین لمس تفنگ تلقیح در داخل سرویکس سخت است. با این وجود مامور تلقیح می تواند موقعیت تقریبی تفنگ تلقیح را با خم کردن سرویکس تعیین کند، با استفاده از انعطاف پذیری مچ دست به آرامی سرویکس را تا دومین حلقه خم کنید و سرویکس را روی سرتفنگ تلقیح بکشید
این کار را تکرار کنید تا همه حلقه ها از روی سرتفنگ عبور داده شود به خاطر بیاورید که سرویکس از روی سرتفنگ تلقیح عبور داده شود نه تفنگ از داخل سرویکس. زمانیکه سرتفنگ تلقیح از همه حلقه های سرویکس عبور کرد وارد ناحیه بدنه رحم می شود که در اینجا حرکت تفنگ بدون هیچ سد و مانعی خواهد بود و باید حرکت دادن سر تفنگ به آرامی صورت گیرد چون دیواره رحم خیلی نازک است و مامور تلقیح در این ناحیه می تواند سرتفنگ را مجدداً لمس کند. (تصویر ۷)
( تصویر ۷ )
قدم ۷: در این زمان باید محل تفنگ تلقیح را چک کنیم و اسپرم را در بدنه رحم بریزیم. با دستی که در رکتوم است بالای سرویکس را بگیرید و با انگشت اشاره موقعیت سرتفنگ را چک کنید تا در بدنه رحم باشد. (تصویر ۸)
و سپس انگشت اشاره را بالا آورده و به آرامی اسپرم را در بدنه رحم بریزید. پیستون تفنگ تلقیح را به آرامی هل دهید بنابراین قطره های منی مستقیماً در بدنه رحم می افتد. (تصویر ۹)
تصویر ۸
تصویر ۹
بعد از این انقباضات رحم اسپرماتوزا را به سمت جلو به شاخ ها و لوله های رحم منتقل می کند و به خوبی در هر دو شاخ توزیع می کند(تصویر۱۰).
زمانیکه سرتفنگ تلقیح بیش از یک اینچ از سرویکس عبور کند در این حالت در داخل یکی از شاخ ها قرار می گیرد و ریختن اسپرم در یک شاخ درصد باروری پایینتری نسبت به بدنه رحم خواهد داشت (تصویر۱۱).
حتماً انگشت اشاره را قبل از ریختن اسپرم بالا بیاورید. اگر این عمل صورت نگیرد ممکن است مسیر ورودی یک شاخ در آن لحظه مسدود شود. دقت کنید زمانیکه محل سرتفنگ را چک می کنید فشار زیادی به رحم نیاورید که این فشار اضافی می تواند سبب آسیب به رحم و عفونت و کاهش باروری شود.
اسپرم را به طور کامل در بدنه رحم بریزید. زیرا اگر کامل در بدنه رحم اسپرم تخلیه نشود و تفنگ تلقیح را عقب بکشید ممکن است مقداری اسپرم در سرویکس و واژن ریخته شود. اگر چه محل توصیه شده برای ریختن اسپرم در گاو بدنه رحم است. تحقیقات نشان می دهد زمانیکه محل دقیق سرتفنگ را دقیقاً نمی دانیم با ریختن اسپرم در یک شاخ رحم چند درصد باروری پایینتر نسبت به بدنه رحم خواهد بود ولی اگر در سرویکس ریخته شود درصد باروری پایینتر از ریختن اسپرم در شاخ رحم می باشد.
اگر گاوی را مدتی بعد برای بار دوم تلقیح می کنید موکوس غلیظ و چسبناکی روی تفنگ تلقیح احساس می کنید این گاو ممکن است آبستن باشد در این موارد اسپرم را در میانه سرویکس بریزید.
قدم ۸: در این مرحله تفنگ تلقیح را به آرامی عقب بکشید و از دستگاه تولید مثلی خارج کنید. سپس دست دستکش دار را از رکتوم خارج کنید. سرتفنگ را برای علائمی از خون، عفونت یا نشت منی چک کنید. هر مورد غیر عادی را یادداشت کنید و به دکتر دامپزشک گزارش دهید. دستکش مامایی را دور بیاندازید و تفنگ تلقیح را بشویید و خشک کنید و در محل مناسبش قرار دهید.
تصویر ۱۰
تصویر۱۱
نکات کلیدی : تلقیح – مصنوعی – گاو – تلقیح مصنوعی – گاو شیری – مزایای تلقیح مصنوعی – معایب تلقیح مصنوعی – شرح قدم به قدم تلقیح مصنوعی