گاوها گونه هاي تک قلوزایی هستند و در اکثر موارد در هر زایش یک گوساله به دنیا میآورند. میزان دوقلوزایی در گاوهاي شیري ۲ تا ۵ درصد گزارش شده که می تواند متأثر از سن مادر باشد. تولد دوقلوها براي اکثر پرورش دهندگان گاوهاي گوشتی و شیري زیان آور است طوري که طی سالهاي اخیر در اروپا، زیان مالی ناشی از هر مورد دوقلو زایی بین ۱۰۹ تا ۲۰۱ دلارگزارش شده است . چون با پیامدهاي نامطلوبی نظیر کاهش زنده مانی گوساله، افزایش نرخ حذف و عملکرد ضعیفتر گاو همراه است همچنین باعث کاهش نرخ آبستنی و سودآوري گله میشود یکی از اثرات شدید دوقلوزایی کاهش در تعداد گوساله هاي بارور براي جایگزینی در گاو شیري میباشد. این کاهش برخواسته از افزایش مرگ و میر نوزادان و یک اریبی جنسی در گوساله هاي نر هموزایگوت می باشد دوقلوزایی نرخ وقوع ناهنجاريهاي تولیدمثلی اعم از جفت ماندگی، سخت زایی، مرده زایی و سقط را به شکل قابل ملاحظه اي افزایش میدهد. تولید شیر بالاتر براي گاوهاي دوقلوزا موضوعی بحث برانگیز است؛ برخی از مطالعات نشان دادند که همبستگی مثبتی بین میزان تولید شیر و دوقلوزایی در گاوهاي شیري وجود دارد ولی در دوره شیردهی بعدي تولید کمتري براي گاو هایی که مجدد دوقلوزا بوده اند به دلیل ابتلاي گاو به بیماري هاي متابولیکی در دورههاي قبلی مشاهده شد در مطالعه اي گزارش شد که گاوهاي دوقلوزا تعداد روزهاي کمتري را در اوج تولید خود می گذارانند.
🔻 عوامل محیطی
سال زایش: یکی از دلایل مؤثر بودن سال زایش بر میزان وقوع دوقلوزایی، پیشرفت چشمگیر مدیریتی و برنامه هاي تغذیه اي مدونی می باشد که در این صنعت رواج یافته است.
🔴 شکم زایش: کمترین میزان دوقلوزایی براي گاوهاي شکم اول و بیشترین میزان، مربوط به گاوهاي شکم چهارم بود. با افزایش شکم زایش، میزان دوقلوزایی به طور قابل ملاحظه افزایش یافت.
🔴 فصل زایش: فصل تابستان و زمستان به ترتیب بیشترین و کمترین درصد دوقلوزایی را دارند. در اواخر تابستان و اوایل پاییز به دلیل کاهش استرس گرمایی تخمک گذاري در گاو به دو برابر میرسد. علاوه بر این کاهش روشنایی روز و استراتژي هاي تغذیه اي که در فصول سرد سال بکار برده می شود تخمگذاري را تشدید می کند. از این رو زایمان دوقلوزایی در فصول گرم مشهودتر است.
🔴 سن نخستین زایش: گاوهایی که سن نخستین زایش آنها در دامنه ۳۳ تا ۴۵ ماهگی قرار دارد بیشترین و گاوهایی که نخستین زایش ۱۸ تا ۲۱ را تجربه کردند کمترین میزان دوقلوزایی را دارند. با افزایش سن و بلوغ کامل در تلیسه، ترشحات هورمون جنسی (FSH) به حداکثر میزان خود رسیده از این رو بلوغ تخمک تسریع یافته و اولاسیون بیشتري اتفاق میافتد. به همین دلیل نرخ وقوع دوقلوزایی براي گاوهاي شکم اول که سن بیشتري هنگام زایمان دارند نیز نسبت به سایرین بیشتر خواهد بود.
🔻 اثردوقلوزایی بر عملکرد تولیدي، تولیدمثلی، وقوع سخت زایی و مرده زایی
وقوع دوقلوزایی بر تولید شیر ۳۰۵ روز براي گاوهاي شکم اول و چند شکم به ترتیب باعث افزایش و کاهش می شود. همچنین درصد ترکیبات چربی و پروتئین شیر نیز تحت تأثیر وقوع دوقلوزایی قرار نمیگیرد.
وقوع دوقلوزایی مرتبط با بیماريهاي متابولیکی و همچنین ناهنجاري هاي تولیدمثلی است که سبب کاهش سلامت دام و از طرفی میزان ماده خشک مصرفی می شود. از این رو تولید شیر را تحت شعاع قرار داده و از مقدار آن در طول دوره شیردهی می کاهد.
وقوع دوقلوزایی باعث افزایش روزهاي باز شد و فاصله زایش را افزایش می دهد. دوقلوزایی با تأثیر منفی بر شرایط رحم، عملکرد تولید مثل را کاهش میدهد. به دلیل افزایش برخی از ناهنجاري هاي تولیدمثلی مثل سخت زایی، جفت ماندگی و عفونت رحمی مثل متریت و اندومتریت، فیزیک رحم دچار اختلال شده و سلامت خود را از دست می دهد . از این رو باعث تأخیرافتادن فاصله زایش و کاهش نرخ آبستنی میشود.
گاوهاي دوقلوزا که جنس هر دو گوساله نر بودند، حداکثر شانس ابتلا به سخت زایی را دارند.