استفاده از ملاس در جیره گاو شیری

درفرآیندتولیدقندوشکراز(چغندرقند و یا نیشکر) بخشی از قندهای غیرقابل تبلور به صورت مایعی تیره رنگ به نام ملاس جدا می گردد که میزان تقریبی ماده خشک آن ۷۵% می باشد.

در کارخانه های قند بخشی از این ملاس در فرآیند تولید تفاله چغندر به آن اضافه می شود که این تفاله ها به رنگ تیره بوده و در دامداریها جهت تغذیه دام مورد مصرف قرار می گیرند.

ترکیبات ملاس شامل ۵۰% قندهای مختلف بوده و از لحاظ پروتئین (۴ تا ۸ درصد) فقیر بوده و ارزش پروتئینی بالایی ندارد و ترکیبات پروتئینی آن از آمین های آزاد و بتائین می باشد. میزان خاکستر ملاس بالا و حدود ۱۰درصد است.
این مایع سیاه رنگ غنی از انرژی و مواد قندی بوده و باعث خوش خوراکی و چسبندگی دانه های ریز و پودری مثل ویتامین های موجود در کنسانتره می شود.

ملاس حداکثر می تواند حدود ۷ـ ۵‌ درصد کنسانتره(تا ۱۰ ‌‌درصد در خوراکهای پلت شده) جیره غذایی را تشکیل دهد زیرا ملاس ملین بوده و مصرف زیاد آن سبب اسهال می شود. از ملاس می توان برای افزایش اشتهای دام های بیمار، رفع یبوست و در غنی سازی کاه و سیلوی ذرت استفاده کرد.

چگونگی استفاده از ملاس در جیره غذایی دام :

الف: خوش خوراکی ملاس بالاست و دامها با اشتهای فراوان آن را مصرف می کنند بطوریکه می توان از آن برای قسمتهایی از جیره که خوش خوراک نیست و یا در ترکیب با تمامی اجزای خوراک دام از آن استفاده کرد. در این روش ملاس بطور مستقیم و یا پس از رقیق شدن در آخور روی علوفه خشبی پاشیده می‌شود. این روش سبب افزایش مصرف علوفه توسط دام می‌شود.
ب: حل نمودن اوره در آب گرم و مخلوط کردن آن با ملاس و پاشیدن مخلوط فوق روی غذاها در آخور

پ: تغذیه ملاس رقیق شده و یا رقیق نشده به صورت لیسیدنی، بدین ترتیب که ملاس در ظرفی ریخته شده و چرخی در آن طوری تعبیه می‌شود که چرخ در هر بار دور زدن آلوده به ملاس می‌شود و حیوان قسمت بالایی را لیس می‌زند.

ج: افزودن ملاس به علوفه در موقع سیلاژ کردن .

د: افزودن ملاس به غذای کنسانتره‌ و پلت نمودن آن .

اضافه کردن آب به جیره کاملا مخلوط و خشک گله گاو شیری

باور بر این است که افزودن آب به غذای گاو شیری در جیره کاملا مخلوط خشک، اجزاء جیره را به هم متصل می کند و جداسازی اجزاء کوچکتر را برای گاوها سخت می کند و باعث می شود که جیره یکنواخت تری مصرف گردد.

در سال ۲۰۰۵ محققان آمریکایی ثابت کردند که افزودن آب به جیره کاملا مخلوطی که شامل درصد بالایی از علوفه خشک است موجب می شود جداسازی ذرات کوچکتر خوراک کاهش و مصرف الیاف نامحلول در شوینده های خنثی و درصد چربی شیر افزایش یابد. آب اضافه شده، ماده خشک جیره را از ۸۱ به ۶۴ درصد کاهش می دهد.

همچنین مشاهده شده که افزودن آب به جیره کاملا مخلوط به طوری که ماده خشک از ۶۲ به ۵۲ درصد تنزل پیدا کند، جداسازی کوچکترین اجزاء جیره را کاهش می دهد. این جیره ها از جیره های معمول گاوهای پرتولید مخصوصا جیره هایی که از علوفه خشک در جیره استفاده نمی کنند خشک تر بود.

میزان جداسازی خوراک در رطوبت های مختلف

در دو تحقیق دیگر که در یکی از دانشگاههای آمریکا انجام گرفت، اثرات افزودن آب به جیره کاملا مخلوط شامل فقط هیلاژ و منابع علوفه سیلاژ ذرت با ماده خشک پائین مورد بررسی قرار گرفت. در تحقیق اول، درصد ماده خشک جیره کاملا مخلوط را از ۵۸ به ۴۸ درصد و در تحقیق دوم از ۵۶ به ۵۰ و سپس به ۴۴ درصد رسانده شد.

در هر دو تحقیق مشاهده شد که افزودن آب به جیره های کاملا مخلوط با رطوبت بالاتر که شامل هیچ علوفه خشکی نیستند جداسازی خوراک را افزایش می دهد. علاوه بر این افزودن آب به جیره موجب کاهش مصرف خوراک می شود و ماده خشک کمتری در اثر مصرف جیره هایی با رطوبت بالاتر مصرف می شود. در واقع در تحقیقاتی که گاوها از جیره های مرطوب تر استفاده کردند خوراک مرطوب بیشتر ولی ماده خشک کمتری مصرف کردند.

در تحقیق دوم ما مشاهده شد که افزودن آب بیشتر به جیره کاملا مخلوط، دمای خوراک را در ساعت های پس از خوراک دهی مخصوصا در دماهای محیط بالاتر، افزایش می دهد. این گرم شدن ممکن است فساد خوراک را افزایش و مصرف آن را کاهش دهد. این نتایج ممکن است در مواقعی که گاوها فقط یک بار در روز تغذیه می شوند شدیدتر شوند. تحقیق قبلی نشان داد وقتی گاوها یک بار در روز تغذیه می شوند در مقایسه با وقتی که چند بار تغذیه می شوند جداسازی با فراوانی بیشتری انجام می گیرد.

مواد خوراکی مایع نیز موثرند

استفاده از مواد خوراکی مایع می تواند جایگزین افزودن آب به جیره کاملا مخلوط باشد. استفاده از مواد خوراکی مایع مخصوصا ملاس، اجزاء جیره را به هم می چسباند و جداسازی را برای گاوها سخت می کند.

در تحقیقی که در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه اوهایو آمریکا انجام گرفت ثابت شد که استفاده از مواد خوراکی مایع بر پایه ملاس، جداسازی خوراک با پایه سیلاژ ذرت با ماده خشک ۵۲ درصد را کاهش می دهد. همچنین به تازگی در تحقیقی مشاهده شد که جداسازی با افزودن ۴ درصد خوراک مایع بر پایه ملاس به جیره کاملا مخلوط بر پایه هیلاژ یونجه و سیلاژ ذرت با ماده خشک ۵۱ درصد در مقایسه با جیره های با بلندترین ذرات کاهش می یابد. در همین تحقیق نشان داده شد که مصرف ماده خشک ۵/۱ درصد و تولید شیر ۷/۸ درصد (مقدار شیر تصحیح شده براساس ۴ درصد چربی) با افزودن مواد خوراکی مایع افزایش یافت.

در تحقیق دیگری که در دانشگاه اوهایو آمریکا انجام گرفت، افزودن مواد خوراکی مایع هیچ تاثیری روی رفتار جداسازی خوراک نداشت ولی در این تحقیق محققان از جیره هایی با ماده خشک بالاتر از ۶۴ درصد استفاده کرده بودند. این محققان معتقدند که سودمندی افزودن مواد خوراکی مایع بر پایه ملاس بر جداسازی خوراک ممکن است در جیره هایی که از رطوبت بالاتری برخوردارند بیشتر باشد.

اثر افزودن آب یا ماده خوراکی مایع روی کاهش جداسازی خوراک به مقدار ماده خشک ابتدایی جیره و وجود یا عدم وجود علوفه خشک در جیره بستگی دارد. در مواقعی که رفتار جداسازی خوراک در گاوها آشکار است، سعی کنید آب یا مواد خوراکی مایع مانند ملاس را به جیره کاملا مخلوط اضافه کنید. در هر حال شما بایستی اثرات این کار روی رفتار جداسازی و مصرف ماده خشک را بررسی کنید.

بطور کلی مزایای استفاده از ملاس بشرح زیر است:

• ۱ – از نظر ارزش غذایی ملاس در حدود ۶۷% ارزش غلات را دارد و اگر با علوفه خشبی کم ارزش مخلوط شود، تقریباً معادل آنها ارزش غذایی دارد.
• ۲ – قیمت ملاس از غلات پایین‌تر است.
• ۳ – در دام‌هایی که دچار یبوست هستند، می‌توان از ملاس بعنوان یک ملین استفاده کرد.
• ۴ – در تهیه غذاهای کنسانتره، افزودن ملاس ماهیت گرد و خاکی آنها را از بین می‌برد.
• ۵ – در تهیه پلت از غذاهای آردی شکل، ملاس موجب چسبندگی ذرات شده و قوام پلت را زیاد می‌کند.
• ۶ – استفاده از ملاس همراه با علوفه خشبی کم ارزش موجب افزایش خوش خوراکی آنها می‌شود و در نتیجه مصرف حیوانات افزایش می‌یابد.
• ۷ – جهت کاهش غبار و ذرات ریز در جیره غذایی.
• ۸ – بعنوان ماده چسبناک در تهیه پلت.
• ۹ – جهت تحریک فعالیت میکرو ارگانیسم‌های شکمبه.
• ۱۰ – برای تأمین فاکتورهای ناشناخته.
• ۱۱ – بعنوان حامل NPN و ویتامین‌ها در مکمل‌های مایع.
• ۱۲ – در مورد ملاس نیشکر بعنوان منبع میکروالمنتها.
• ۱۳ – در جیره نشخوارکنندگان مقدار ملاس ۱۰-۱۵% جیره محدود می‌شود، بیش از ۱۵% در جیره سبب بد شکل شدن غذا می‌شود، بطوریکه سبب ناراحتی دستگاه گوارش می‌گردد و فعالیت میکروبی شکمبه را مختل می‌سازد.

کلمات کلیدی : گاو – گاو شیری – دام – تغذیه – تغذیه دام – کنستانتره – ملاس – سیلو ذرت – مواد خوراکی مایع – مزایای استفاده از ملاس – خوراک دام – خوراک دام شیری – خوراک دام پرواری – خوراک دام تازه زا